گواهی مبدا (Certificate Of Origin) سندی بین المللی است که برای کالاهای صادراتی توسط اتاق بازرگانی کشور صادرکننده کالا برای هر صادرات، تنظیم و صادر میگردد که نشاندهنده کشور تولیدکننده (یا سازنده) کالا میباشد. گواهی مبدا (Certificate Of Origin) از جمله اسناد مهمی است که تولیدکننده یا فروشنده طبق توافق آن را برای خریدار ارسال میکند تا خریدار جهت ترخیص کالا آن را به گمرگ ارائه دهد.
گواهی مبدا (Certificate Of Origin) برای خریداران بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا در آن نام کشور مبدا تولیدی درج شده، درنتیجه خریدار میتواند اطلاعاتی را در زمینه کیفیت و مشخصات کالا و اعتبار محل ساخت دریافت نماید. همچنین با دانستن کشور مبدا کالا، میتواند از تعرفه هایی که باید به گمرک کشور مقصد پرداخت نماید و نیز مجوزاتی که نیاز دارد، مطلع شود.
همانطور که گفتیم گواهی مبدا سندی بین المللی است. حال این سند بین المللی حاوی چه نوع اطلاعاتی است، در ادامه به آن میپردازیم. این اطلاعات شامل:
سیستم جهانی ترجیحات تجاری یا GSTP ، مخفف Global System Of Trade Preferences، توافقنامه تجارت ترجیحی بین کشورهای در حال توسعه است. کشورهای در حال توسعه این توافقنامه را در ۱۳ آوریل ۱۹۸۸ امضا کردند. هدف آن افزایش تجارت متقابل و توسعه همکاری اقتصادی بین کشورهای در حال توسعه در چارچوب کنفرانس سازمان ملل متحد برای تبادل اولویتهای بازرگانی در زمینه تجارت و توسعه است. به عبارت دیگر، GSTP یک قرارداد بینالمللی است که هدف آن افزایش تجارت بین اقتصادهای نوظهور و کشورهای کمتر توسعه یافته است. در اغلب موارد موافقنامه تجارت ترجیحی متشکل از امتیازات تعرفه ای میباشد.
تعرفه های گمرکی، مالیات یا عوارض گمرکی هستند که بر واردات کشور تحمیل میشود، به بیانی دیگر، تعرفه های وارداتی عوارض و مالیات هایی هستند که کشورها به منظور حمایت از صنایع داخلی کشورشان یا گاهی به دلایل مالی از کالاهای وارداتی دریافت میکنند.
قرارداد GSTP در ۱۹ آوریل ۱۹۸۹ به قدرت رسید. سازمان ملل در ۲۵ سپتامبر ۱۹۸۹ به سازمان تجارت جهانی اطلاع داد.
در ابتدا این قرارداد شامل ۹ عضو بود، که عبارتند از کشورهای بنگلادش، کوبا، غنا، هند، نیجریه، سنگاپور، سریلانکا، تانزانیا، زیمباوه.
LDC نماد کشورهای کمتر توسعه یافته است، که کشور سودان در ابتدای شروع قرارداد GSTP جز این کشورها بود. یک کشور کمتر توسعه یافته فعالیت صنعتی زیادی ندارد. شهروندان این کشورها درآمد کمی دارند.
اقتصاد دان ها کشورها را به سه دسته تقسیم کردهاند:
کشورهای کمتر توسعه یافته به GSTP نیازی ندارند، بلکه نیازهای ویژهی دیگری دارند. بنابراین آنها باید معیارهای ترجیحی به نفع خود دریافت کنند. علاوه بر این، سازمان ملل بر این باور است که کشورهای کمتر توسعه یافته مجبور به تلافی این اقدامات ویژه نیستند. به عبارت دیگر، اگر یک کشور شرایط امتیازی را پیشنهاد کند، LDC مجبور نیست با همان شرایط واکنش نشان دهد.
برای مثال، فرض کنیم که سنگاپور اجازه واردات از سودان را میدهد تا بدون تعرفه گمرکی وارد کشور شود. این بدان معنا نیست که سودان باید همین کار را در مورد کالاهایی که از سنگاپور وارد میکند انجام دهد.
تاکنون ۴۴ کشور به عضویت این توافقنامه درآمده و آنرا امضا کردند:
بنگلادش، کوبا، غنا، هند، نیجریه، سنگاپور، سریلانکا، تانزاریا، زیمباوه (۱۱ آوریل ۱۹۸۹)، الجزایر، آرژانتین، بنین، بولیوی، برزیل، کامرون، شیلی، کلمبیا، اکوادور، مصر (۱۶ ژولای ۱۹۸۹)، مقدونیه، گینه، گویان (۴ می ۱۹۸۹)، اندونزی، ایران، عراق، کرهشمالی، کرهجنوبی (۱۱ ژوئن ۱۹۸۹)، لیبی، مالزی (۳۱ آگوست ۱۹۸۹)، مکزیک (۱۳ می ۱۹۸۹)، مراکش (۱۳ ژولای ۱۹۸۹)، فیلیپین، سودان، تایلند، ترینیداد و توباگو، تونس (۲۵ آگوست ۱۹۸۹)، ونزوئلا، ویتنام و فراکسیون تجاری MERCOSUR (trade bloc of MERCOSUR) (2 نوامبر ۲۰۰۶).
در حال حاضر کشورهایی نیز متقاضی پیوستن به این توافقنامه میباشند نظیر: بورکینا فاسو، بوروندی، هائیتی، ماداگاسکار، موریتانی، رواندا، سورینام، اوگاندا، اروگوئه.
در بعضی از کشورها مثل کشورهای آسیای شرقی از جمله سنگاپور، چین، تایوان، هنگ کنگ، مالزی، کره و تایلند علاوه بر گواهی GSTP میتوان از گواهی مبدا A نیز استفاده کرد.